Miesiąc: październik 2022

11 października 2022 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt nowelizacji Prawa o notariacie, gdzie oprócz zmian w zakresie odpowiedzialności notariuszy, ustawodawca wyposaża ich w kompetencje przysługujące do tej pory w polskim porządku prawnym wyłącznie sędziom (i referendarzom), tj. w możliwość dokonywania wpisów w księgach wieczystych (w ograniczonym zakresie), a także wydawania (notarialnych) nakazów zapłaty.

W obecnym kształcie projekt przewiduje kompetencję notariuszy do dokonywania w księgach wieczystych wpisów własności nieruchomości związanych z:

• ustanowieniem odrębnej własności lokali oraz
• ustanowieniem i obciążeniem odrębnej własności lokalu ograniczonymi prawami rzeczowymi oraz innymi roszczeniami dotyczącymi tego lokalu.

Jako cel regulacji, ustawodawca wskazuje ułatwienie obywatelom uzyskiwania wpisów ustanawianej na ich rzecz własności i równoczesnej redukcji kosztów kredytów hipotecznych poprzez skrócenie okresu oczekiwania na wpis hipoteki do ksiąg wieczystych, który często wiąże się z koniecznością uiszczania wysokiej składki ubezpieczenia pomostowego.

Regulacja ma stanowić alternatywne rozwiązanie – uzależnione od woli stron. Jeżeli więc preferowaną ścieżkę uzyskania wpisu stanowi droga sądowa, skorzystanie z niej pozostanie możliwe.

Drugą, niejako rewolucyjną zmianę w obowiązującym porządku prawnym, stanowi wprowadzenie, na wzór prawa francuskiego, instytucji notarialnego nakazu zapłaty.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, sam nakaz nie będzie miał skutków wyroku, a raczej ugody pozasądowej zawartej w formie aktu notarialnego przez strony.

Kiedy zatem będzie możliwe skorzystanie z instytucji notarialnego nakazu zapłaty?

Będzie on mógł być wydany, jeżeli zasadność dochodzonego roszczenia nie budzi wątpliwości. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli roszczenie udokumentowane będzie np.:

• dokumentem urzędowym,
• zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem lub
• wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.

Warunkiem jest również próg 75.000 zł dla wysokości roszczenia, co do którego może zostać wydany notarialny nakaz zapłaty.

Co istotne, notarialnym nakazem zapłaty będzie można uwzględnić roszczenie jedynie w całości.

Projektowane rozwiązania poprzez uregulowanie zawodu notariusza jako dokonującego „czynności na pograniczu ochrony prawnej i wymiaru sprawiedliwości” służyć mają realizacji postulatu szybkości postępowania. Notariusze, poprzez nadanie im wyżej opisanych kompetencji, mają zwolnić sądy powszechne z obowiązku rozpatrywania spraw nieskomplikowanych i niespornych, a obywatele zyskać drogę do szybszego dochodzenia roszczeń. To, czy proponowane rozwiązania przyniosą oczekiwane efekty, okaże się – jak zwykle – w praktyce.

Trzy tygodnie temu informowaliśmy o pracach Senatu nad tzw. Tarczą Prawną [czytaj więcej], tj. ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, w której pojawiły się (niespodziewanie) regulacje dotyczące waloryzacji umów zawartych w reżimie zamówień publicznych.

Jak zauważyliśmy, treść art. 48 Tarczy Prawnej, poza wskazaniem podstawy prawnej do zmiany umowy (co oczywiście nie jest bez znaczenia), nadal stawiała wykonawcę w roli strony uzależnionej od dobrej woli zamawiającego i jego oceny zasadności zmiany umowy.

Senat zgłosił poprawki do art. 48 Tarczy Prawnej, proponując m.in. modyfikację ustępu 1 w kierunku, zdawałoby się, wprowadzającym automatyzm waloryzacji poprzez zmianę pierwotnego zapisu przewidującego, że zmiana umowy jest „dopuszczalna” na sformułowanie „wprowadza się zmiany umowy”. Lektura ustępu 4 tego samego przepisu ostudziła emocje, gdyż przewidywała, że „odmowa zamawiającego wprowadzenia zmian umowy nie wyłącza żądania wykonawcy do zmiany umowy przez sąd”. Podsumowując, zmiany „wprowadza się”, o ile zamawiający nie odmówi ich wprowadzenia. Co istotne, jedynym obowiązkiem zamawiającego dotyczącym odpowiedzi na wniosek wykonawcy o wprowadzenie zmiany było udzielenie tej odpowiedzi w oznaczonym terminie (14 dni). Odpowiedź, równie dobrze, mogłaby zatem brzmieć „nie”, bez opatrzenia jej jakimkolwiek merytorycznym uzasadnieniem.

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że Senat zaproponował jednocześnie, iż odmowa zamawiającego nie wyłącza prawa wystąpienia z odpowiednim żądaniem do sądu, tym samym zapewniając wykonawcom, jak należałoby to rozumieć (przyjmując racjonalność ustawodawcy), odrębną podstawę prawną wystąpienia z roszczeniem do sądu – bez konieczności odwoływania się do klauzuli rebus sic stantibus. Niestety, uzasadnienie stanowiska Senatu ws. poprawek nie wyjaśnia założeń ani celu wprowadzenia tej poprawki, zatem nie można wykluczyć, że Senat – odwołując się do zmiany umowy przez sąd – miał jednak na uwadze klauzulę rebus sic stantibus.

Senat zaproponował również rozwiązanie obligujące strony do uwzględnienia przy zmianie wysokości wynagrodzenia wskaźnika zmiany cen materiałów lub kosztów, w szczególności wskaźnika ogłaszanego w komunikacie Prezesa GUS – w miejsce proponowanej przez Sejm fakultatywności w tym zakresie i przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że nie wyłącza to zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy z uwzględnieniem faktycznego wzrostu kosztu wykonania zamówienia.

Senat podkreślił także potrzebę rozszerzenia katalogu umów, do których zastosowanie znalazłby art. 48 Tarczy Prawnej poprzez ujęcie w tym katalogu również umów zawartych po dniu wejścia w życie ustawy („wprowadza się zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego będącej w mocy po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy”).

Pomimo powyższych zastrzeżeń dotyczących art. 48 ust. 1 i 4, rozwiązania zaproponowane przez Senat w zgłoszonych poprawkach należy ocenić pozytywnie, gdyż zmierzały w kierunku większej ochrony interesu wykonawcy.

Decyzją Sejmu podjętą 7 października br. poprawki Senatu zostały jednak odrzucone w całości, a 10 października przekazano ustawę do podpisu Prezydentowi. Jeżeli zatem ostatecznie Tarcza Prawna wejdzie w życie w kształcie proponowanym przez Sejm, wykonawcom pozostaje liczyć, że zamawiający pozytywnie ocenią ich wnioski o wprowadzenie koniecznych zmian w umowach.

Wchodząca w życie w dniu 13 października 2022 roku nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, poza wprowadzeniem głośnego prawa holdingowego, ustanawia znaczące zmiany w zakresie praw i obowiązków rad nadzorczych i ich członków. W uzasadnieniu projektu ustawy czytamy, że jednym z głównych celów nowelizacji jest „wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego”. Wprowadzane przepisy przyznają radom nadzorczym nowe uprawnienia i obowiązki, jak również konkretyzują te wcześniej posiadane. O jakie zmiany konkretnie chodzi? Oto podstawowe z nich:

1. Prawo do żądania przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień – o ile na gruncie aktualnego stanu prawnego rada nadzorcza posiada już takie uprawnienie, o tyle dotychczasowe przepisy nie przewidują mechanizmów umożliwiających skuteczne jego egzekwowanie. Nowelizacja to zmienia. Dodatkowo rozszerzeniu ulegnie krąg osób zobowiązanych do udzielenia informacji, o prokurentów oraz osoby, które wykonują na rzecz spółki regularne czynności na podstawie umowy o dzieło, zlecenia bądź innej podobnej umowy. Samo zaś udzielenie informacji stanowić będzie obowiązek, który należy wykonać niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie 2 tygodni od zgłoszenia żądania. Uchybienie temu obowiązkowi skutkować będzie odpowiedzialnością karną.
2. Obowiązek zarządu do bieżącego udzielania informacji – aby ułatwić radzie nadzorczej dostęp do informacji o spółce w spółkach akcyjnych, zarząd będzie zobowiązany, bez dodatkowego wezwania, do udzielenia radzie nadzorczej informacji dotyczących głównych obszarów działalności spółki. Będą to więc informacje o uchwałach podjętych przez zarząd oraz ich przedmiocie, sytuacji spółki, w tym w zakresie jej majątku, a także okolicznościach z zakresu prowadzenia spraw spółki, w szczególności w obszarze operacyjnym, inwestycyjnym i kadrowym, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju, czy też o transakcjach i okolicznościach wpływających lub mogących wpływać na sytuację majątkową spółki. Informacje te powinny być przekazywane regularnie na posiedzeniach rady nadzorczej.
3.  Wyrażenie zgody na zawarcie określonych umów – zgoda rady nadzorczej będzie wymagana do dokonania przez spółkę akcyjną transakcji ze spółką dominującą, zależną lub powiązaną. Wymóg ten dotyczyć będzie transakcji, których wartość po zsumowaniu z transakcjami zawartymi z tą samą spółką w okresie roku przekracza 10% sumy aktywów, ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego. Uzyskanie zgody, zgodnie z art. 17 § 1 k.s.h., obwarowane będzie sankcją nieważności.
4. Korzystanie z doradców oraz powoływanie komitetów – radom nadzorczym przyznane zostanie prawo do powoływania doradców w celu zbadania spraw dotyczących spółki lub przygotowania określonych opinii czy analiz na koszt spółki. Ponadto rady nadzorcze będą mogły powoływać spośród swoich członków stałe lub doraźne komitety do pełnienia określonych czynności nadzorczych.
5.  Sprawozdanie z działalności rady nadzorczej – rady nadzorcze będą zobowiązane do sporządzania corocznych sprawozdań z działalności za ubiegły rok obrotowy oraz przedstawienia ich zgromadzeniu wspólników lub walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy. Ma to stanowić podstawę do oceny pracy rady nadzorczej.
6.  Wprowadzenie tzw. business judgment rule – ma ona chronić członków organów spółki, w tym rady nadzorczej, przed odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną wskutek działań podejmowanych w graniach uzasadnionego ryzyka biznesowego.
7. Obowiązek członków rady nadzorczej zachowania lojalności wobec spółki oraz nieujawniania tajemnic spółki również po wygaśnięciu mandatu.
8. Obowiązek zawiadomienia biegłego rewidenta o posiedzeniach rady nadzorczej dotyczących oceny opiniowanych przez niego sprawozdań.

Powyższe zmiany niewątpliwie przyczynią się do wzmocnienia zakresu nadzoru sprawowanego nad spółką przez rady nadzorcze, a tym samym do zwiększenia ich roli i wpływu na funkcjonowanie spółki. Przed wejściem w życie przedmiotowych zmian powinno się zatem zrewidować umowy lub statuty spółek i dostosować ich brzmienie do nowych przepisów.