Posiedzenie przygotowawcze – założenia oraz praktyka

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie z dniem 07 listopada 2019 r. wprowadziła m.in. instytucję posiedzenia przygotowawczego, którego podstawowym celem jest rozwiązanie sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy.

Natomiast w przypadku, gdy sporu nie uda się rozwiązać, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy, który obligatoryjnie zawierać powinien rozstrzygnięcie Sądu co do wniosków dowodowych stron, zastępując w tym przedmiocie postanowienie dowodowe. Plan rozprawy powinien wskazywać także swego rodzaju porządek czynności podejmowanych przez sąd w celu rozstrzygnięcia sporu określając w miarę potrzeby m.in. fakty sporne pomiędzy stronami, terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie, kolejność i termin przeprowadzenia dowodów, termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku. Plan rozprawy zatwierdza Sąd, a podpisują go strony postępowania. Stanowi on załącznik do protokołu posiedzenia przygotowawczego.

Posiedzenie przygotowawcze jest w założeniu posiedzeniem odformalizowanym, które odbywa się według przepisów o posiedzeniu niejawnym, co m.in. oznacza, że nie jest ono nagrywane, a protokół sporządzany jest wyłącznie w wersji tradycyjnej, tj. papierowej.

Ponadto przebieg posiedzenia przygotowawczego nie ma przypominać oficjalnego posiedzenia przed Sądem, a raczej spotkanie, w którym strony i Sąd zmierzać mają do polubownego rozwiązania sporu. Zgodnie bowiem z Kodeksem postępowania cywilnego, w toku posiedzenia przygotowawczego zachowanie szczegółowych przepisów postępowania nie jest konieczne, jeżeli przyczynić się to ma do osiągnięcia celów tego posiedzenia. W praktyce oznacza to najczęściej np., że pełnomocnicy stron podczas tego posiedzenia zwalniani są z obowiązku używania strojów urzędowych – togi, a strony i ich pełnomocnicy nie są zobowiązani do wstawania podczas zwracania się do Sądu, natomiast całe postępowanie odbywa się w odformalizowanej atmosferze.

Posiedzenia przygotowawcze nie ma także charakteru obligatoryjnego. W sytuacji, gdy okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, przewodniczący może skierować sprawę do rozpoznania, także na rozprawie.

Z praktyki stwierdzić należy, że posiedzenia przygotowawcze faktycznie przybierają odformalizowaną, swobodniejszą formę. Nie przypominają oficjalnej rozprawy, a raczej spotkanie, w którym Sąd przede wszystkim nakłaniania strony do polubownego rozwiązania sporu, a poza tym często ustala poprzez pytania kierowane do stron lub ich pełnomocników przedmiot sporu i jego podstawy prawne, a także stanowiska stron.

Generalnie ideę posiedzenia przygotowawczego należy ocenić pozytywnie, zwłaszcza, że w niektórych przypadkach może przyczynić się do polubownego rozwiązania sporu, kończąc spór, który trwać może nawet wiele lat. Sądy faktycznie podczas niego kładą bowiem nacisk na możliwość zawarcia ugody przez strony. Plan rozprawy także wydaje się być dobrym pomysłem, w zależności od jego treści systematyzować może czynności podejmowane w sprawie, a także wyjaśniać stronom ich porządek i czas przeprowadzania.

Niemniej jednak w niektórych przypadkach posiedzenie przygotowawcze może się nie sprawdzić i prowadzić jedynie do przedłużenia toczącego się postępowania, dlatego zauważalne także jest to, że Sądy rezygnuje z jego przeprowadzania, kierując sprawę wprost na rozprawę.