Notariusze jako „sędziowie spraw niespornych” – czyli nowelizacja Prawa o notariacie

11 października 2022 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt nowelizacji Prawa o notariacie, gdzie oprócz zmian w zakresie odpowiedzialności notariuszy, ustawodawca wyposaża ich w kompetencje przysługujące do tej pory w polskim porządku prawnym wyłącznie sędziom (i referendarzom), tj. w możliwość dokonywania wpisów w księgach wieczystych (w ograniczonym zakresie), a także wydawania (notarialnych) nakazów zapłaty.

W obecnym kształcie projekt przewiduje kompetencję notariuszy do dokonywania w księgach wieczystych wpisów własności nieruchomości związanych z:

• ustanowieniem odrębnej własności lokali oraz
• ustanowieniem i obciążeniem odrębnej własności lokalu ograniczonymi prawami rzeczowymi oraz innymi roszczeniami dotyczącymi tego lokalu

Jako cel regulacji, ustawodawca wskazuje ułatwienie obywatelom uzyskiwania wpisów ustanawianej na ich rzecz własności i równoczesnej redukcji kosztów kredytów hipotecznych poprzez skrócenie okresu oczekiwania na wpis hipoteki do ksiąg wieczystych, który często wiąże się z koniecznością uiszczania wysokiej składki ubezpieczenia pomostowego.

Regulacja ma stanowić alternatywne rozwiązanie – uzależnione od woli stron. Jeżeli więc preferowaną ścieżkę uzyskania wpisu stanowi droga sądowa, skorzystanie z niej pozostanie możliwe.

Drugą, niejako rewolucyjną zmianę w obowiązującym porządku prawnym, stanowi wprowadzenie, na wzór prawa francuskiego, instytucji notarialnego nakazu zapłaty.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, sam nakaz nie będzie miał skutków wyroku, a raczej ugody pozasądowej zawartej w formie aktu notarialnego przez strony.

Kiedy zatem będzie możliwe skorzystanie z instytucji notarialnego nakazu zapłaty?

Będzie on mógł być wydany, jeżeli zasadność dochodzonego roszczenia nie budzi wątpliwości. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli roszczenie udokumentowane będzie np.:

• dokumentem urzędowym,
• zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem lub
• wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.

Warunkiem jest również próg 75.000 zł dla wysokości roszczenia, co do którego może zostać wydany notarialny nakaz zapłaty.

Co istotne, notarialnym nakazem zapłaty będzie można uwzględnić roszczenie jedynie w całości.

Projektowane rozwiązania poprzez uregulowanie zawodu notariusza jako dokonującego „czynności na pograniczu ochrony prawnej i wymiaru sprawiedliwości” służyć mają realizacji postulatu szybkości postępowania. Notariusze, poprzez nadanie im wyżej opisanych kompetencji, mają zwolnić sądy powszechne z obowiązku rozpatrywania spraw nieskomplikowanych i niespornych, a obywatele zyskać drogę do szybszego dochodzenia roszczeń. To, czy proponowane rozwiązania przyniosą oczekiwane efekty, okaże się – jak zwykle – w praktyce.