W marcu jak w garncu? Czy jednak stabilizacja procesowa w zakresie zdalnego dostępu do Sądu na skutek nowelizacji wchodzącej w życie 14 marca 2024?

Kolejna odsłona znowelizowanych przepisów KPC wchodzi w życie 14 marca 2024 roku. Dotyczą one przede wszystkim zdalnego dostępu do sądu, w tym do: akt sprawy, obiegu korespondencji, przesłuchania świadków. Przyglądamy się treści przepisów – wskazując co to może oznaczać dla uczestników procesu (nie tylko dla pełnomocników zawodowych).

1. Przeglądanie akt sprawy (art. 9 § 1¹ KPC).

Przeglądanie oraz udostępnianie stronom i uczestnikom postępowania odpisów, kopii lub wyciągów z akt sprawy może się odbywać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego / portalu informacyjnego.

Pozytywna zmiana – przyspieszamy, z poziomu komputera można uzyskać wgląd do akt sprawy. Także biegły sądowy może dostać akta sprawy za pośrednictwem portalu informacyjnego.

Pewnie wymagana precyzja przy wnioskowaniu – wskazanie danych umożliwiających identyfikację dokumentacji, o którą wnioskujemy. Mam nadzieję, że nie wskazujemy kart akt sprawy – bo wtedy trzeba będzie do sądu osobiście i tak. Potrzebna też sprawność techniczna, informatyczna, sprzętowa na linii sąd – strona (skutki zobaczymy w praktyce).

2. Doręczanie pełnomocnikom pism sądowych (art. 131^1a KPC).

Nastąpiło przeniesienie do KPC podstawy prawnej dla doręczeń z ustawy covidowej, z jednoczesnym doprecyzowaniem przepisów. Doręczanie pełnomocnikom pism sądowych następuje za pośrednictwem portalu informacyjnego poprzez umieszczenie ich treści w sposób umożliwiający uzyskanie przez odbiorcę dokumentu potwierdzającego doręczenie.

Dla wywołania skutku doręczenia pismo ma być umieszczone w celu doręczenia (nie w celu informacyjnym, poglądowym, przypadkowo itp.). Jak je odbierzemy, to mamy mieć możliwość uzyskania potwierdzenia – kiedy zamieszczone, kiedy doręczone.

[Uwaga] Pilnujemy niezależnie od powyższego czy plik się otwiera – wygenerowanie potwierdzenia to jedno, a rzeczywista możliwość zapoznania się to drugie.

[Ważne] Sąd może teraz doręczyć przez portal także dokument niepochodzący od sądu (gdy ma utrwaloną kopię w postaci elektronicznej) – tak więc sprawdzamy, nie czekamy biernie na tradycyjną pocztę gdy ma dotyczyć czegoś, czego sąd nie wytworzył samodzielnie.

3. Sąd może zarządzić posiedzenie zdalne (art. 151 § 2 i nast. KPC).

KPC przewiduje możliwość wyznaczenia posiedzenia zdalnego, które ma zagwarantować pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.

Można doczytać się, że w zdalnym posiedzeniu ma płynąć obraz i dźwięk do sądu (np. od strony lub świadka) i z sądu (np. do strony lub świadka) – brak jednego (obrazu lub dźwięku) już może wpłynąć na prawidłowy tok postępowania, a tym samym, na niemożliwość kontynuacji postępowania.

Sąd może zarządzić posiedzenie zdalne z urzędu lub na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu – tutaj [Uwaga], 7 dni na wniosek w tym zakresie od dnia doręczenia zawiadomienia lub wezwania, trzeba wskazać adres e-mail.

Jeżeli już mamy wyznaczone posiedzenie zdalne, to wtedy uczestnik tego posiedzenia może stawić się w sądzie lub zgłosić zamiar zdalnego uczestnictwa – tutaj [Uwaga], termin 3 dni robocze na zgłoszenie takiego zamiaru przed wyznaczonym terminem (uwaga na terminy poniedziałek – środa), trzeba zgłosić adres e-mail – wystarczy za pomocą środków porozumiewania się na odległość (wiadomość e-mail), o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie.

Jeżeli jako uczestnik nie zgłosiliśmy wniosku o zdalne posiedzenie, a po jego wyznaczeniu, nie zgłosiliśmy zamiaru zdalnego uczestnictwa – to stawiamy się w sądzie fizycznie.

Informujemy przy zdalnym posiedzeniu na pytania sądu, gdzie jesteśmy – staramy się aby to było zaciszne miejsce, w przeciwnym wypadku sąd może wezwać do osobistego stawiennictwa w sądzie.

4. Sprzeciw na zdalne przesłuchanie (art. 263¹ KPC).

Strona może sprzeciwić się przesłuchaniu świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu sąd wzywa świadka do osobistego stawiennictwa na sali sądowej.

W zasadzie każda ze stron może z łatwością uchylić skutki zdalnego przesłuchania świadka, o ile w ciągu 7 dni złoży sprzeciw.

Termin „uzyskanie informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób” wydaje się być trochę nieprecyzyjny, jeżeli informacja o zdalnym przesłuchaniu świadków nie będzie zawarta w protokole rozprawy czy zawiadomieniu / wezwaniu strony na rozprawę. Przyjąć trzeba, że prawo do wniesienia sprzeciwu ma zapewniać poniekąd prawidłowy tok postępowania sądowego – stąd liczenie terminu na sprzeciw należałoby rozpocząć od jednoznacznej daty.

[Uwaga] Sprzeciwu nie wniesiemy co do zdalnego przesłuchania biegłego (art. 289 KPC) – oczywiście możemy wnioskować o osobiste stawiennictwo itp., jednak to już podlega uznaniu sądu.

Kierunek zmian należy ocenić pozytywnie – jako mający zapewnić większą dynamikę oraz szybkość prowadzonych postępowań. Czy wprowadzi to stabilność w naszym „kotle procesowym” – czas pokaże. Potrzebny będzie także brak zawirowań technicznych – w tym pewność co do skuteczności dokonywanych za pośrednictwem portalu informacyjnego czynności.

Możliwość zgłaszania sprzeciwu co do możliwości zdalnego przesłuchania świadka i wymuszenie obligatoryjnej rozprawy tradycyjnie, też jest zrozumiałe.

Przy czym tutaj do rozważania pozostaje jednak wprowadzenie mechanizmów obronnych przed ewentualnymi nadużyciami i zgłaszaniem sprzeciwu co do zdalnego przesłuchania świadka dla wydłużenia postępowania – np.:

1. oświadczenie co do preferowanej formy przesłuchania do rozpoczęcia pierwszej rozprawy / zatwierdzenia planu rozprawy lub po zgłoszeniu dowodów przez wszystkie strony procesu i ustosunkowaniu się do nich;
2. jeżeli strona pochopnie / bez uzasadnienia nie zgadza się na zdalne, to i ona nie może korzystać z „dobrodziejstwa” zdalnego stawiennictwa do końca procesu (por. art. 226² KPC);
3. jeżeli wnioskowany przez stronę świadek – po sprzeciwie co do zdalnego przesłuchania – nie stawi się do sądu tradycyjnie, to dowód z przesłuchania tego świadka będzie zasadniczo pominięty.