Opóźnienia inwestycji publicznej a wynagrodzenie Inżyniera Kontraktu – jak skutecznie dochodzić zapłaty?

Problem wydłużających się inwestycji publicznych

Opóźnienia w realizacji inwestycji publicznych stanowią powszechny problem w branży budowlanej. Przyczyny takich sytuacji mogą być różnorodne – błędy projektowe, trudności administracyjne, problemy finansowe czy okoliczności losowe, takie jak zmiany legislacyjne lub niekorzystne warunki atmosferyczne. Wydłużenie realizacji inwestycji skutkuje nie tylko wzrostem kosztów, lecz także koniecznością dłuższego zaangażowania podmiotów odpowiedzialnych za nadzór inwestorski.

Warto przyjrzeć się trudnej pozycji Inżyniera Kontraktu, który w razie przedłużania inwestycji może spotkać się z oczekiwaniem ze strony Inwestora do dalszego pełnienia swoich obowiązków – niejednokrotnie bez formalnego przedłużenia umowy i bez gwarancji dodatkowego wynagrodzenia. Przedłużająca się realizacja inwestycji może doprowadzić do sytuacji, w której obowiązek kontraktowy Inżyniera staje się (teoretycznie) nieskończony. W przypadku braku jasno określonej daty końcowej nadzoru jego obowiązki hipotetycznie mogą być nieograniczone w czasie.

Czy w takiej sytuacji Inżynier Kontraktu ma prawo dochodzić dodatkowego wynagrodzenia? Jakie kroki powinien podjąć, aby skutecznie zabezpieczyć swoje interesy i uniknąć niekończącego się (nieodpłatnego?) zobowiązania wobec Zamawiającego?

Obowiązki Inżyniera Kontraktu w kontekście opóźnionych robót budowlanych

Zawierane w trybie zamówień publicznych umowy na pełnienie nadzoru inwestorskiego zwykle określają czas tego zobowiązania, który pokrywa się z planowanym terminem zakończenia robót budowlanych. W sytuacji, w której roboty ulegają przedłużeniu, a termin umowy o nadzór inwestorski pozostaje niezmieniony, Inżynier Kontraktu nie ma prawnego obowiązku kontynuowania swoich działań.

Problem powstaje, gdy Zamawiający oczekuje dalszego świadczenia usług nadzoru bez formalnego aneksowania umowy. Wówczas Inżynier Kontraktu może znaleźć się w sytuacji, w której będzie pełnił nadzór bez określonej granicy czasowej i bez jasnej sytuacji co do jego wynagrodzenia za ten dodatkowy czas. Tego rodzaju nieuregulowane przedłużenie zobowiązań w oczywisty sposób stwarza istotne ryzyko prawne i finansowe.

Warto podkreślić, że obowiązki Inżyniera Kontraktu wynikają z umowy, a ich zakres – w tym również czas trwania – powinien być ściśle określony. Brak jednoznacznej regulacji terminu zakończenia nadzoru może skutkować sytuacją, w której Zamawiający nadużywa swojej pozycji, oczekując dalszej pracy bez gwarancji wynagrodzenia.

Charakter umowy o nadzór inwestorski a obowiązek zapłaty

Umowa o pełnienie funkcji Inżyniera Kontraktu jest umową o świadczenie usług w rozumieniu art. 750 k.c., a zatem zobowiązuje do dochowania należytej staranności, lecz nie do osiągnięcia konkretnego rezultatu.

Jeżeli Zamawiający korzysta z usług Inżyniera Kontraktu po upływie terminu obowiązywania umowy, ale nie wypłaca dodatkowego wynagrodzenia, powstaje stan, w którym jedna strona w sposób nieuprawniony czerpie korzyści kosztem drugiej. W takim przypadku możliwe jest dochodzenie roszczeń na podstawie następujących przepisów:

• Art. 735 k.c. w zw. z art. 750 k.c. (por. również art. 752 k.c. i nn.) – świadczenie nadzoru inwestorskiego w dodatkowym zakresie wymaga dodatkowego wynagrodzenia, chyba że wyraźnie ustalono nieodpłatność.
• Art. 405 k.c. (bezpodstawne wzbogacenie) – Zamawiający uzyskuje korzyść majątkową w postaci nadzoru nad inwestycją bez ponoszenia kosztów.
• Art. 471 k.c. (odpowiedzialność kontraktowa) – jeżeli przedłużenie robót wynika z winy Zamawiającego (np. brak wniosku o wydanie decyzji administracyjnej lub brak terminowego przekazania placu budowy), Inżynier Kontraktu może dochodzić odszkodowania.

Ograniczenia wynikające z prawa zamówień publicznych

Zgodnie z art. 434 ust. 1 p.z.p., umowy w sprawie zamówień publicznych muszą być zawierane na czas oznaczony. Oznacza to, że Zamawiający nie ma prawa wymagać od Inżyniera Kontraktu świadczenia usług w sposób nieskończony, bez określenia ram czasowych.

Ponadto, art. 455 p.z.p. wskazuje, że w przypadku nieprzewidzianych okoliczności możliwa jest zmiana umowy. Zmiana jest jednak dopuszczalna w granicach wynikających z przywołanego przepisu.

Jak skutecznie negocjować aneks do umowy?

Aby uniknąć sytuacji, w której Inżynier Kontraktu zobowiązany jest do pełnienia nieograniczonego w czasie nadzoru bez uzyskania wynagrodzenia, zasadne wydają się następujące działania:

• Monitorowanie harmonogramu inwestycji i sygnalizowanie Zamawiającemu zagrożenia opóźnieniem na wczesnym etapie.
• Skierowanie formalnego wniosku do Zamawiającego o przedłużenie umowy przed upływem jej obowiązywania.
• Powiązanie czasu trwania nadzoru z dodatkowymi kosztami – propozycja aneksu powinna zawierać konkretne warunki finansowe.
• Unikanie nieformalnej kontynuacji prac – w przypadku przedłużenia nadzoru należy domagać się jednoznacznego potwierdzenia w formie aneksu.

Rekomendacje – jak uniknąć obowiązku „nieskończonego” nadzoru i zabezpieczyć swoje interesy?

1. Umowa o nadzór inwestorski powinna zawierać jasno określony termin zakończenia obowiązków.
2. Należy unikać postanowień uzależniających koniec obowiązywania umowy o nadzór inwestorski wyłącznie od zakończenia robót budowlanych.
3. Jeżeli inwestycja ulega przedłużeniu, należy domagać się formalnego aneksowania umowy.
4. Unikanie dalszego świadczenia usług bez prawnego zabezpieczenia – nie można dopuścić do sytuacji, w której nadzór staje się obowiązkiem o nieokreślonym czasie trwania.

Podsumowanie

Inżynier Kontraktu nie może być zobowiązany do pełnienia nadzoru inwestorskiego przez nieokreślony, niemal nieskończony okres bez formalnego przedłużenia umowy i zapewnienia dodatkowego wynagrodzenia. W przypadku przedłużających się inwestycji kluczowe jest odpowiednie zabezpieczenie interesów poprzez formalne aneksowanie takiej umowy.