Zgoda na leczenie pacjenta nieprzytomnego

Jednym z podstawowych praw pacjenta jest prawo do wyrażania zgody na zabiegi lecznicze, procedury oraz diagnostykę, a leczenie pacjenta wbrew jego woli stanowi naruszenie jego podstawowych praw i wolności. Co w sytuacji gdy pacjent jest nieprzytomny? Kwestia stosowania procedur medycznych w przypadku osoby nieprzytomnej rozwiązana została w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Po pierwsze należy rozróżnić działania w przypadku osób małoletnich do 16 roku życia, małoletnich po 16 roku życia oraz całkowicie ubezwłasnowolnionych lub niezdolnych do świadomego wyrażenia pisemnej zgody.
W przypadku pacjentów małoletnich, całkowicie ubezwłasnowolnionych lub niezdolnych do świadomego wyrażenia pisemnej zgody lekarz może wykonać zabieg po uzyskaniu zgody przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela lub gdy porozumienie z nim jest niemożliwe, po uzyskaniu zezwolenia sądu opiekuńczego. Jeśli pacjent ukończył lat 16, wymagana jest również jego zgoda.
Jeżeli jednak małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. Analogicznie w sytuacji, gdy małoletni, który ukończył 16 lat wyrazi zgodę na czynności medyczne, zaś zgody tej nie wyraził jego przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny – należy również wystąpić do sądu opiekuńczego.

Niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia

W sytuacji gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia – lekarz może wykonać zabieg bez zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy oraz dokonuje odpowiedniej adnotacji wraz z uzasadnieniem w dokumentacji medycznej.

Zmiana zakresu zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki

Podobna sytuacja wystąpi gdy w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. W takiej sytuacji lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności. Jeśli jest to możliwe lekarz ma obowiązek, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O okolicznościach jakie nastąpiły podczas zabiegu lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej.

Podwyższone ryzyko dla pacjenta

W przypadku wyrażenia zgody na zabieg operacyjny albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta, o którym mowa w art. 7a ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia lub przy użyciu podpisu osobistego, wymagana jest forma dokumentowa, zgodnie z art. 18 ust. 1a ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.