Rozwiązania opisane w niniejszym artykule weszły w życie na podstawie wyczekiwanej ustawy, która ma pomóc obywatelom Ukrainy, przybywającym do Polski po dniu 24 lutego 2022 r., na zalegalizowanie swojego pobytu w Polsce, tj. ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 583 z późn. zm.) (dalej jako „Specustawa”), której postanowienia obowiązują z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r.
Specustawa wprowadziła także rozwiązania szczególne, a więc zmieniające lub wyłączające postanowienia innych ustaw, w tym ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2354 z późn. zm.) (dalej jako „Ustawa o cudzoziemcach) oraz ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 z późn. zm.) (dalej jako „Ustawa o udzielaniu ochrony”).
Zgodnie z postanowieniami Specustawy, po spełnieniu określonych warunków obywatele Ukrainy mogą na terenie Polski świadczyć pracę oraz prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele Polski.
Obywatel Ukrainy będzie mógł podjąć pracę, jeżeli:
- przebywa w Polsce legalnie, oraz
- pracodawca powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia przez niego pracy powiatowy urząd pracy (za pośrednictwem portalu praca.gov.pl).
Obywatel Ukrainy może także podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Polski na takich zasadach jak obywatel Polski, jeżeli:
- jego pobyt w Polsce jest legalny (w świetle przepisów Specustawy lub Ustawy o cudzoziemcach), oraz
- posiada numer PESEL.
Chcąc zatem zatrudnić obywatela Ukrainy, który przybył do Polski w związku z trwającym na terytorium tego państwa konfliktem zbrojnym, należy w pierwszej kolejności ocenić legalność jego pobytu – a więc sprawdzić na jakiej podstawie (na podstawie jakich dokumentów bądź zezwoleń) dana osoba przebywa na terytorium Polski. Od tego bowiem zależy czy osoba ta będzie mogła podjąć pracę oraz do kiedy jej pobyt uznawany będzie za legalny.
Co do zasady, ustawa ustanawia zasadę legalności pobytu obywateli Ukrainy na terytorium Polski – tych, którzy przybyli do Polski w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia, który zostanie wskazany w rozporządzeniu (a więc nie został jeszcze wyznaczony) oraz deklarują zamiar pozostania w Polsce. Pobyt osób wskazanych wyżej zostaje uznany za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Zasada ta obejmuje również małżonków obywateli Ukrainy, którzy nie posiadają tego obywatelstwa oraz dzieci urodzone przez obywatelki Ukrainy.
Jednak zasada ta nie obejmie osób posiadających pobyt już zalegalizowany w postaci:
- zezwolenia na pobyt stały,
- zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
- zezwolenia na pobyt czasowy,
- posiadających status uchodźcy lub objętych ochroną uzupełniającą,
- zgodę na pobyt tolerowany.
W stosunku do osób, których pobyt na terenie Polski został już zalegalizowany w jeden z powyższych sposobów, zastosowanie będą miały przepisy dotychczas regulujące powyższe rodzaje zezwoleń lub statusów, a więc głównie Ustawa o udzielaniu ochrony.
Wyjęci spod obowiązywania zasady legalności pobytu zostali również ci, którzy złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, w których imieniu takie wnioski zostały złożone oraz ci, którzy zadeklarowali zamiar złożenia takich wniosków. W tym przypadku, osoby nie będą mogły podjąć pracy przez pierwsze 6 miesięcy od chwili złożenia ww. wniosków. Mogą oni natomiast wycofać ww. wnioski i skorzystać z ochrony czasowej – udzielonej wszystkim obywatelom Ukrainy wjeżdżającym po dniu 24 lutego 2022 r. do Polski, co pozwoli im na podjęcie pracy.
Co istotne, wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Polski na okres powyżej jednego miesiąca pozbawi go prawa do legalnego pobytu, uzyskanego w opisany powyżej sposób.
Jeżeli podstawą wjazdu obywatela Ukrainy na terytorium Polski po dniu 24 lutego 2022 r. była:
- zgoda komendanta Straży Granicznej,
- ruch bezwizowy,
- wiza (jakakolwiek),
- dokument pobytowy wydany przez inne państwo obszaru Schengen,
to jego pobyt uznawany jest za legalny do dnia 24 sierpnia 2023 r. (jest on automatycznie objęty ochroną czasową).
Dodać należy, że jeśli obywatel Ukrainy przekroczył granicę po dniu 24 lutego 2022 r., ale nie posiada zaświadczenia wystawionego przez Straż Graniczną RP lub odcisku stempla Straży Granicznej RP w dokumencie podróży, w celu legalizacji swojego pobytu powinien w terminie 60 dni od dnia swojego wjazdu na terytorium Polski złożyć wniosek o zarejestrowanie swojego pobytu.
Przytoczone powyżej regulacje umożliwiają osobom przybywającym z Ukrainy na podjęcie pracy w dużo krótszym czasie i za pośrednictwem znacznie uproszczonych procedur, co stanowi jednocześnie duże ułatwienie dla pracodawców w Polsce. W związku jednak z istnieniem szerokiego wachlarza możliwości zalegalizowania pobytu osób przybywających z Ukrainy na terytorium Polski, ocena skutecznego zalegalizowania pobytu może stanowić trudności.
Jeśli będą Państwo potrzebowali wsparcia w tym przedmiocie, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.