Czynniki ESG oraz regulacje w obszarze zrównoważonego rozwoju (Sustainability), coraz istotniej wpływają na rynek transakcyjny oraz praktykę obrotu gospodarczego. Trend ten znajduje swoje odzwierciedlenie w projektowanych regulacjach na poziomie Unii Europejskiej – w szczególności w przedstawionym niedawno przez Komisję Europejską projekcie dyrektywy dotyczącej należytej staranności spółek (przedsiębiorstw) w obszarze zrównoważonego rozwoju (Directive on Corporate Sustainability Due Diligence and amending Directive (EU) 2019/1937) (dalej: „Dyrektywa”).

Co do zasady celem projektowanej Dyrektywy jest m.in. analiza i kontrola całego łańcucha dostaw z perspektywy wykluczenia niekorzystnego wpływu działalności prowadzonej przez określone podmioty wskazane w Dyrektywie, na prawa człowieka oraz na środowisko (z uwzględnieniem działalności spółek/podmiotów należących do grup kapitałowych ww. podmiotów).

Definicja podmiotu / przedsiębiorstwa („company”) w rozumieniu Dyrektywy, jest bardzo szeroka i obejmuje ona m.in.:

1. osoby prawne wskazane w załączniku nr 1 do Dyrektywy 2013/34/EU
2. osoby prawne utworzone zgodnie z prawem państw trzecich wskazane w załączniku nr 1 i 2 do Dyrektywy 2013/34/EU
3. osoby prawne utworzone w formie wskazanej w załączniku nr 2 do Dyrektywy 2013/34/EU – których jedynymi wspólnikami są podmioty utworzone zgodnie z pkt 1) i 2) powyżej;
4. jak również, m.in. instytucje kredytowe, firmy inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń, instytucje płatnicze, instytucje pieniądza płatniczego, a także AIF, AIFM, UCITS, securitisation special purpose entities, crowdfunding service providers, crypto-asset service providers – utworzone zgodnie z odpowiednimi regulacjami, wskazanymi w Dyrektywie.

Zakres podmiotowy Dyrektywy jest bardzo szeroki i obejmuje on kilka grup (kategorii) podmiotów:

1. po pierwsze – Dyrektywa ma zastosowanie do podmiotów/przedsiębiorstw („companies” – zgodnie ze wskazaną powyżej definicją) utworzonych zgodnie z prawem państw członkowskich, które to podmioty spełniają jeden z poniższych warunków:
   1. podmiot zatrudnia średnio powyżej 500 pracowników oraz osiąga światowy (globalny) obrót netto w wysokości przekraczającej 150.000.000 euro za ostatni rok finansowy (za który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe), albo
   2. podmiot zatrudnia średnio powyżej 250 pracowników oraz osiąga światowy (globalny) obrót netto w wysokości przekraczającej 40.000.000 euro za ostatni rok finansowy (za który zostało sporządzone sprawozdanie finansowe) – pod warunkiem, że co najmniej 50% ww. obrotu zostało osiągnięte z jednego lub więcej następujących sektorów: produkcji tekstylnej, skórzanej oraz powiązanej (np. obuwniczej), handlu hurtowego w ww. zakresie; z rolnictwa, leśnictwa oraz rybołówstwa; a także m.in. z wydobycia określonych surowców mineralnych (szczegółowy opis ww. sektorów oraz działalności w ramach tych sektorów, znajduje się w Dyrektywie);
2. po drugie – Dyrektywa ma zastosowanie do podmiotów/przedsiębiorstw („companies” – zgodnie ze wskazaną powyżej definicją) z państw trzecich, utworzonych zgodnie z prawodawstwem tych państw trzecich, które to podmioty spełniają jeden z poniższych warunków:
   1. osiągają w Unii Europejskiej obrót netto w wysokości przekraczającej 150.000.000 euro w roku finansowym poprzedzającym ostatni rok finansowy; albo
   2. osiągają w Unii Europejskiej obrót netto w wysokości przekraczającej 40.000.000 euro, ale nie więcej niż 150.000.000 euro w roku finansowym poprzedzającym ostatni rok finansowy – pod warunkiem, że co najmniej 50% światowego (globalnego) obrotu netto danego podmiotu zostało osiągnięte z jednego lub więcej sektorów wskazanych w pkt 1 drugi bullet point, powyżej.

Dyrektywa przewiduje 2 (dwu) i 4 (cztero) – letni okres przejściowy (od dnia jej wejścia w życie) w odniesieniu do ww. podmiotów (tj. odpowiednio 2 letni okres w stosunku do podmiotów, do których odnosi się pierwszy bullet point w pkt 1 i w pkt 2 powyżej, oraz 4 letni okres w stosunku do podmiotów, do których odnosi się drugi bullet point w pkt 1 i w pkt 2 powyżej) – po upływie których to okresów, przepisy te miałyby do nich zastosowanie.

Projekt Dyrektywy przewiduje określone obowiązki ciążące na podmiotach zobowiązanych, dotyczące m.in.:

• wprowadzenia (uwzględnienia) należytej staranności (due diligence) w politykach ww. podmiotów;
• zidentyfikowania istniejących oraz potencjalnych negatywnych konsekwencji (negatywnego wpływu) prowadzonej przez ww. podmioty działalności, na prawa człowieka oraz środowisko;
• przeciwdziałania, zapobiegania oraz eliminowania takich negatywnych działań;
• wprowadzenia odpowiedniej procedury zgłaszania skarg;
• monitorowania efektywności polityk/procedur należytej staranności (due diligence);
• przekazywania do wiadomości publicznej informacji w zakresie wykonywania obowiązków dotyczących ww. należytej staranności (due diligence) – Dyrektywa wskazuje na obowiązek umieszczania na stronie internetowej corocznego (do 30 kwietnia) oświadczenia w przedmiotowym zakresie. Przewidywane jest również przyjęcie aktu delegowanego określającego zakres ww. informacji.

Dyrektywa przewiduje wprowadzenie przez kraje członkowskie odpowiednich mechanizmów nakładania odpowiedzialności na spółki podlegające Dyrektywie, z tytułu naruszenia określonych obowiązków wskazanych w Dyrektywie.

Dyrektywa wprowadza obowiązek należytej staranności po stronie organów podmiotów podlegających Dyrektywie, w zakresie uwzględniania konsekwencji ich decyzji dla zrównoważonego rozwoju, praw człowieka, zmian klimatu oraz wpływu na środowisko – w ujęciu krótko, średnio oraz długoterminowym.

Dyrektywa przewiduje również obowiązek wprowadzenia do systemów prawa krajowego możliwości dochodzenia przez osoby poszkodowane odpowiedzialności cywilnoprawnej od spółek, za szkody wynikające z naruszenia określonych postanowień Dyrektywy.

Dyrektywa wskazuje również na obowiązek ustanowienia w każdym z państw członkowskich odpowiedniego organu do nadzorowania realizacji postanowień Dyrektywy, wraz z uprawnieniem do nakładania m.in. sankcji (grzywien) pieniężnych. Ponadto Dyrektywa przewiduje ustanowienie europejskiej sieci organów nadzoru (European Network of Supervisory Authorities).

Podsumowując, stwierdzić należy, iż Dyrektywa stanowi element dopełniania regulacji związanych z uzyskiwaniem, analizą oraz upublicznianiem określonych informacji w zakresie ESG (w całym łańcuchu dostaw) przez duże podmioty zdefiniowane w Dyrektywie – co, z kolei, winno pozwolić na lepszą możliwość wypełniania wymogów informacyjnych oraz raportowych w zakresie ESG / Sustainability, przez podmioty podlegające regulacjom rozporządzenia SFDR oraz Taksonomii UE.