Miesiąc: sierpień 2021

Wierzytelność, np. spłata pożyczki czy kredytu, nierzadko zostaje zabezpieczona dodatkowo w drodze ustanowienia hipoteki umownej na nieruchomości stanowiącej własność podmiotu innego niż dłużnik osobisty. Odpowiedzialność dłużnika rzeczowego ogranicza się w takim wypadku do tejże nieruchomości. Ograniczenie to powinno znaleźć odzwierciedlenie w treści orzeczenia sądu uwzględniającego powództwo przeciwko dłużnikowi rzeczowemu.

Co istotne, zamieszczenie wspomnianego ograniczenia odpowiedzialności w sentencji orzeczenia nie jest prawem, ale obowiązkiem sądu, pomimo iż literalnie, z treści art. 319 kodeksu postępowania cywilnego („KPC”) można byłoby wywieść odmienne wnioski:

Jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

Analizując orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym przedmiocie, należy jednak stwierdzić, iż wyżej wspomniane „może” oznacza w istocie „musi”.

Już w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1977 r., II CR 335/77, potwierdzonym chociażby w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2019 r., V CSK 287/18, stwierdzono, że Sąd jest zobowiązany zamieścić w wyroku to zastrzeżenie z urzędu, gdyż:

W sytuacji, w której podstawą uwzględnienia powództwa jest stosunek prawny hipoteki, z wyroku powinno zatem wynikać, że odpowiedzialność pozwanego jest ograniczona do przedmiotu hipoteki (por. art. 65 ust. 1, 2 i 3 u.k.w.h.). Mając ponadto na względzie, że rozważana wzmianka ma na celu, zgodnie z istotą odpowiedzialności rzeczowej, uczynić niedopuszczalną egzekucję z innego majątku niż obciążony hipoteką (art. 65 ust. 1 in medio u.k.w.h.), konieczne jest także sprecyzowanie w niej przedmiotu konkretnej hipoteki, tak, by zakres dopuszczalnej egzekucji nie przedstawiał wątpliwości z punktu widzenia organu egzekucyjnego (por. art. 803 in fine k.p.c.)

Użyty w art. 319 KPC zwrot „sąd może”, dotyczy nie swobody w zakresie decyzji procesowej sądu odnośnie do dokonania w wyroku powyższego zastrzeżenia, ale możliwości uwzględnienia powództwa tylko przy dokonaniu tego zastrzeżenia. Jest ono obligatoryjne i dokonywane przez sąd z urzędu (M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477(16), wyd. IV, Warszawa 2021, art. 319).

Niestety, pomimo powyższego stanowiska doktryny i Sądu Najwyższego, zdarza się, że orzeczenia sądu nie zawierają wzmianki o ograniczeniu odpowiedzialności dłużnika rzeczowego, chociaż ograniczenie to jednoznacznie wynika z akt sprawy. Brak tego zastrzeżenia co do zasady wyłącza możliwość powołania się dłużnika, już w toku postępowania egzekucyjnego, na ograniczenie odpowiedzialności.

Ważne jest zatem, aby dłużnik rzeczowy, w celu uniknięcia egzekucji z całego majątku, złożył na podstawie art. 351 KPC wniosek o uzupełnienie orzeczenia o zastrzeżenie dotyczące ograniczenia jego odpowiedzialności.

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wydał dwa orzeczenia, które odnosiły się do zagadnień prawnych bardzo często spotykanych w ramach prowadzonych postępowań sądowych. Zagadnień interesujących nie tylko z perspektywy praktykujących prawników, lecz także przedsiębiorców, często spotykających się lub korzystających (także samodzielnie) z takich instrumentów prawnych, jak wniosek o zawezwanie do próby ugodowej lub wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

1. Zawezwanie do próby ugodowej – przedawnienie

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2021 r., sygn. II CSKP 104/21. Sąd Najwyższy uznał, że każde skutecznie i poprawnie złożone zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością powodującą przerwę biegu przedawnienia, i to niezależnie od tego, czy jest pierwszym czy kolejnym zawezwaniem do próby ugodowej.

Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego jest w trakcie sporządzania, niemniej w komunikacie zamieszczonym na stronie Sądu Najwyższego można znaleźć wyjaśnienie – https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=460-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach:

Sąd uznał, że każde zawezwanie do próby ugodowej jest czynnością powodującą przerwę biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Kwalifikacja określonej czynności jako „przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia” ma charakter generalny i odnosi się do wszystkich „czynności przed sądem” należących do tej samej kategorii. Przedsięwzięcie czynności „bezpośrednio w celu dochodzenia” nie podlega indywidualnej kontroli zmierzającej do ustalenia, czy w danym przypadku celem powoda (wnioskodawcy w postępowaniu nieprocesowym) było konkretnie dochodzenie roszczenia, czy realizacja innych planów lub interesów.

Sąd stwierdził, że skutek przerwania biegu przedawnienia, przewidziany w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., następuje z mocy prawa (ex lege), w następstwie dokonania określonej czynności procesowej. Dla jego wywołania istotne pozostaje jedynie to, czy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej został wniesiony skutecznie w tym sensie, że nie nastąpił zwrot wniosku, jego odrzucenie lub umorzenie postępowania pojednawczego. Nie istnieją także normatywne podstawy do przyjmowania, że weryfikacji celu poddawane jest konkretnie drugie lub kolejne wystąpienie o zawezwanie do próby ugodowej.

Powyższe stanowi wyłom w poglądach ostatnio prezentowanych przez niektórych przedstawicieli nauki prawa oraz niektórych sądów (sądów okręgowych i apelacyjnych), że nie każde zawezwanie do próby ugodowej musi być czynnością podejmowaną w celu dochodzenia roszczenia, a tym samym, nie każde zawezwanie do próby ugodowej musi wywoływać skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia.

W szczególności poglądy te dotyczyły drugiego i kolejnych zawezwań do próby ugodowej składanych w sprawie tego samego roszczenia. Powyższe orzeczenie stanowi istotny argument na obronę stanowiska w ewentualnym sporze sądowym wszczętym na skutek pozwu złożonego po uprzednim złożeniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej lub kolejnych zawezwań do próby ugodowej, w którym przeciwnik zarzuca przedawnienie roszczenia powołując się właśnie, że zawezwanie do próby ugodowej nie wywołało takiego skutku, a roszczenie objęte pozwem jest z tego względu przedawnione.

Mimo powyższego orzeczenia, przestrzegamy jednak przed wyprowadzaniem z tego wyroku Sądu Najwyższego konkluzji, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej można przygotować „jakkolwiek”, a istotne jest tylko, aby sąd nadał mu bieg. W dalszym ciągu należy pamiętać m.in. o zwięzłym, aczkolwiek dokładnym przytoczeniu stanu faktycznego (okoliczności sprawy), aby nie generować wątpliwości, co do tego, jaka sprawa została objęta wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, i co do jakich roszczeń złożone zawezwanie do próby ugodowej wywołało skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia. Pozwoli to uniknąć ewentualnych perturbacji w chwili, gdy zdecydujemy się na złożenie pozwu w sprawie, gdy nie uda nam się doprowadzić do polubownego rozwiązania sprawy w drodze wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.

2. Wniosek u doręczenie uzasadnienia orzeczenia – sposób doręczenia.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 04 sierpnia 2021 r., sygn. III PZP 6/20. Sąd Najwyższy uznał, że odpis wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie podlega doręczeniu w trybie określonym w art. 132 § 1 k.p.c. także po wejściu w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469).

Nie jest znane jeszcze uzasadnienie uchwały, niemniej z analizy samej sentencji, tj. zagadnienia prawnego przekazanego do rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego oraz udzielonej odpowiedzi należy wyprowadzić stanowisko, że wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie wymaga doręczenia pełnomocnikowi drugiej strony lub nie wymaga złożenia go w sądzie w dodatkowych egzemplarzach dla przeciwników (w przypadku gdy strony składającej wniosek nie reprezentuje pełnomocnik) – poniżej wyciąg z uchwały Sądu Najwyższego:

odpis wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie podlega doręczeniu w trybie określonym w art. 132 § 1 k.p.c. także po wejściu w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1469)

Podtrzymane zostało zatem dotychczasowe stanowisko, że wniosek o uzasadnienie wyroku nie podlega doręczeniu jak zwykłe pismo procesowe – mimo pojawiających się twierdzeń po nowelizacji przepisów KPC o nadaniu wnioskowi o uzasadnienie wyroku waloru stricte pisma procesowego, wpływającego na interes drugiej strony. Dobrze, że w miarę szybko udało się wyjaśnić te wątpliwości, gdyż sądy zdążyły już niejednokrotnie odrzucić wniosek o sporządzenie uzasadnienia złożony w jednym egzemplarzu (bez doręczenia drugiej stronie), a sprawa budziła istotne kontrowersje wśród praktyków prawa – zob. np. https://ora.rzeszow.pl/komunikat-przewodniczacego-komisji-ds-kontaktow-z-organami-wymiaru-sprawiedliwosci-oraz-innymi-zawodami-prawniczymi-przy-ora-w-rzeszowie-z-dnia-30-kwietnia-2021-r/2021/04/30.