Prawo oraz sądy właściwe w obrocie międzynarodowym

W dobie pandemii koronawirusa spotykamy się z dużą ilością nowych aktów prawnych (i ich częstymi zmianami), wprowadzających różne udogodnienia lub tzw. „parasole ochronne” dla przedsiębiorców. Czy w obrocie międzynarodowym możemy automatycznie powoływać się na nasze prawo i wynikające z niego uprawnienia, jako argumenty w ewentualnym sporze z zagranicznym kontrahentem?

 

Często już na początku współpracy – w tym nawet na etapie poprzedzającym zawarcie umowy z zagranicznym kontrahentem, kwestia prawa właściwego dla oceny skutków umowy oraz sądu (organu) właściwego dla rozstrzygania ewentualnych sporów (prawo właściwe i jurysdykcja to dwie osobne sprawy) bywa już przesądzona, nawet przy braku „świadomości” kontrahentów.

 

Zwracajmy uwagę, najlepiej już przy wymianie korespondencji dotyczącej etapu negocjacji umowy (oferta, ogólne warunki umowy, faktura proforma), na fragmenty ww. dokumentów zawierające odesłania np. do ogólnych warunków realizacji umów u danego kontrahenta (tam najczęściej znajdować się będzie jednostronne ukształtowanie prawa właściwego i jurysdykcji), a tym bardziej, na fragmenty, które wprost mówią o tym jakie prawo lub jakie sądy będą właściwe. Kwestie te często umykają w procesie negocjacji, w którym zajmujemy się przede wszystkim określaniem zakresu zobowiązania, wynagrodzenia, terminu, kar umownych – co jest zrozumiałe. Niemniej jednak kwestia prawa właściwego oraz sądu właściwego (ewentualnie sądu arbitrażowego) może finalnie wpływać na wynik finansowy realizacji danej umowy czy też na możliwość korzystania z uprawnień wynegocjowanych w umowie, chociażby przez pryzmat ryzyka i opłacalności dochodzenia uprawnienia lub roszczeń w oparciu o obce prawo, przed obcym sądem (organem), których nie zakładaliśmy lub nie byliśmy „świadomi” podpisując umowę.

 

Często bywa tak, że pozycja negocjacyjna nie pozwala na istotne modyfikacje proponowanych warunków kontraktu – w takim wypadku świadomość prawa oraz sądu, nawet przy niekorzystnym ukształtowaniu kontraktu w tym zakresie, może pomóc przy właściwym skalkulowaniu oferty i doborze środków pozwalających na realizację umowy. Niniejszy wpis posługuje się często sformułowaniem świadomość, gdyż istotne jest aby wiedzieć w jakim tle, reżimie prawnym, możemy się poruszać. Świadomość ta może ustrzec na przykład przed wytaczaniem akcji prawnych (nawet słusznych w danym stanie faktycznym) z góry skazanych na niepowodzenie, np. na podstawie zarzutu braku jurysdykcji danego sądu skutkującego odrzuceniem pozwu, a w tym m.in. przegraniem sprawy wywołanej takim pozwem, obowiązkiem zwrotu kosztów, brakiem przerwy biegu przedawnienia.

 

Zdarza się również, że strony nic nie postanowią w sprawie prawa właściwego, sądu właściwego – wtedy te kwestie rozstrzygane będą na bazie właściwych przepisów międzynarodowych oraz ewentualnie krajowych. W takich przypadkach do rozważenia pozostanie szereg regulacji prawnych dla oceny skutków zawartej umowy, w tym możliwości oraz trybu dochodzenia roszczeń. Na przykładzie umowy sprzedaży towarów w obrocie międzynarodowym (jedna z najczęściej spotykanych umów), mogą to być, w zależności od pochodzenia stron umowy (co do zasady kraj, w którym strona ma siedzibę) np. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, rozporządzenia unijne w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (tzw. Rzym I) oraz w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych tzw. Bruksela I bis). Powyższe wyliczenie ma przykładowy charakter, a każdy przypadek winien być rozpatrywany indywidualnie – niemniej jednak należy zauważyć, że już sam etap oceny oraz decyzji w przedmiocie podstaw dla formułowania roszczeń, w tym wybór właściwego sądu, może znacznie się  wydłużyć, być utrudniony oraz nie dawać jednoznacznych odpowiedzi.

Otwarcie szkół i nowe wytyczne Ministerstwa

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 maja 2020 r. (Dz.U. 2020 poz. 872), od dnia 25 maja 2020 r. uczniowie klas I-III szkoły podstawowej mogą brać udział w zajęciach opiekuńczo – wychowawczych oraz zajęciach dydaktycznych.

 

Dyrektor szkoły będzie zobowiązany do podziału uczniów do poszczególnych grup i ustalenia, którzy nauczyciele będą prowadzili zajęcia oraz do dostosowania sposobu realizacji podstawy programowej odpowiednio dla uczniów przebywających w szkole, jak i pozostających w domu.

 

W związku z powyższym Ministerstwo Edukacji Narodowej wraz z Głównym Inspektorem Sanitarnym przygotowało szereg wytycznych dla nauczycieli szkół oraz rodziców, w celu zapewnienia reżimu sanitarnego oraz bezpieczeństwa zarówno uczniów jak i pracowników placówek oświatowych. I tak zgodnie z informacjami podanymi przez Ministerstwo:

 

  1. W grupie może przebywać do 12 uczniów. W uzasadnionych przypadkach za zgodą organu prowadzącego można zwiększyć liczbę dzieci – nie więcej niż o 2;
  2. Do grupy przyporządkowani są ci sami nauczyciele oraz dana grupa przebywa w miarę możliwości w jednej sali;
  3. Minimalna przestrzeń do zajęć dla uczniów w sali nie może być mniejsza niż 4 m² na 1 osobę (uczniów i nauczycieli);
  4. Z sali, w której przebywa grupa, należy usunąć przedmioty i sprzęty, których nie można skutecznie umyć, uprać lub dezynfekować;
  5. W sali odległości pomiędzy stanowiskami dla uczniów powinny wynosić min. 1,5 m (1 uczeń – 1 ławka szkolna);
  6. Uczeń powinien posiadać własne przybory i podręczniki;
  7. Należy wietrzyć sale co najmniej raz na godzinę, w czasie przerwy, a w razie potrzeby także w czasie zajęć;
  8. Rodzice mogą wchodzić z dziećmi wyłącznie do przestrzeni wspólnej szkoły lub wyznaczonego obszaru z zachowaniem zasady – jeden rodzic z dzieckiem lub w odstępie 2 m od kolejnego rodzica z dzieckiem;
  9. Do szkoły może uczęszczać wyłącznie uczeń zdrowy, bez objawów chorobowych sugerujących chorobę zakaźną;
  10. Jeżeli w domu przebywa osoba na kwarantannie lub izolacji nie wolno przyprowadzać ucznia do szkoły.

 

Od 25 maja br. również uczniowie klas VIII będą mieli możliwość konsultacji indywidualnych lub w małych grupach na terenie szkoły.

 

Szczegółowe informacje, wytyczne i rekomendacje znajdują się na stronie internetowej MEN.

 

Czy przedszkola i szkoły mogą zawiesić zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w związku z zagrożeniem COVID-19

Mijają dwa tygodnie od otwarcia przedszkoli, tymczasem szkoły przygotowują się na otwarcie pierwszych trzech klas. Jak wiemy z doniesień medialnych, spora liczba placówek nie zdecydowała się jeszcze na ich otwarcie. Natomiast przedszkola, które zdecydowały się na przyjęcie dzieci, mogą już zrewidować swoje możliwości w zakresie spełnienia postawionych przez Ministra Zdrowia, Ministra Edukacji Naukowej i Główny Inspektorat Sanitarny wytycznych.

 

Zwracamy uwagę, że w przypadku braku możliwości zapewnienia w działalności przedszkola czy szkoły, wymaganych standardów bezpieczeństwa w związku z epidemią COVID-19, dyrektorzy tych placówek, na podstawie § 18 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach  i  placówkach (Dz. U. z 2003, Nr 6, poz. 69) mają możliwość, za zgodą organu prowadzącego placówkę, zawieszenia zajęć na czas oznaczony, jeżeli wystąpiły na danym terenie zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów. Niewątpliwie takim zdarzeniem jest istniejące zagrożenie epidemiczne COVID-19, przy jednoczesnym braku możliwości wdrożenia wytycznych Ministra Zdrowia, Ministra Edukacji Naukowej i Główny Inspektorat Sanitarny. Natomiast o podjętej decyzji o zawieszeniu zajęć, organ prowadzący lub dyrektor zobowiązani są zawiadomić organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

TARCZA 3.0. WESZŁA W ŻYCIE – RUSZAJĄ TERMINY SĄDOWE I PROCESOWE

W dniu 16 maja 2020 r. weszła w życie Ustawa z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U.2020 poz. 875) – treść ustawy została opublikowana w Dzienniku Ustaw.

 

Na skutek nowelizacji uchylone zostały m.in. art. 15zzr i art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tzw. Tarcza 1.0.), stanowiące o zawieszeniu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego oraz terminów sądowych i procesowych w przypadkach wskazanych w Tarczy 1.0.

 

Zgodnie z art. 68 ust. 1, 2, 6 i 7 Tarczy 3.0., terminy w postępowaniach wskazanych w art. 15zzr i art. 15zzs, które nie rozpoczęły biegu lub zostały zawieszone, rozpoczynają bieg lub biegną dalej już po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie Tarczy 3.0.

 

Nowelizacja utrzymana została w brzmieniu, z którego nie wynika obowiązek sądu lub organu informowania stron lub uczestników postępowania o wznowieniu bądź rozpoczęciu biegu terminów. Wprowadzone zmiany należy odczytywać jako kolejny etap przywracania podstawowych funkcji życiowych Państwa, w tym sprawowania wymiaru sprawiedliwości, co jest szczególnie istotne w kontekście oczekiwania przedsiębiorców na sprawne rozpatrywanie spraw – przy założeniu jednak samodzielnego dbania i pilnowania przebiegu postępowań.

 

Zwracamy przy tym dodatkowo uwagę, że Tarcza 3.0. wprowadza także nowe rozwiązania w zakresie przeprowadzania rozpraw dla spraw prowadzonych wedle Kodeksu postępowania cywilnego, w tym m.in. możliwość przeprowadzenia rozprawy przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku w okresie obowiązywania epidemii, a nawet, możliwość zamknięcia rozprawy i wydania orzeczenia na posiedzeniu niejawnym, po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie, jeżeli postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości.

Krajowa Izba Odwoławcza wraca do orzekania w normalnym trybie

W piątek 15 maja 2020 r. prezydent podpisał ustawę o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 („Tarcza antykryzysowa 3.0”).

 

Tarcza antykryzysowa 3.0 znosi wstrzymanie biegu terminów sądowych i procesowych, co oznacza powrót Krajowej Izby Odwoławczej do działania i orzekania na zasadach obowiązujących przed ogłoszeniem stanu epidemii.

 

Na stronie Urzędu Zamówień Publicznych oraz w profilach społecznościowych mają zostać udostępnione nowe wytyczne odnośnie organizacji rozpraw i posiedzeń.

 

Powyższe rozwiązanie dokonane w ramach trwającego procesu „odmrażania gospodarki” ma istotne znaczenie dla funkcjonowania systemu zamówień publicznych oraz przedsiębiorców, gdyż pozwoli zakończyć przeciągające się postępowania przetargowe, a w konsekwencji przystąpić do realizacji zamówień.

Stanowisko UZP – koronawirus nie wyeliminuje wykonawcy z przetargu

Urząd Zamówień Publicznych opublikował stanowisko dotyczące postępowania w przypadku braku możliwości pozyskania przez wykonawcę dokumentów potwierdzających brak podstaw do wykluczenia z postępowania.

 

Mając na uwadze światową epidemię oraz towarzyszące jej problemy związane z ograniczonym działaniem organów administracji, organów sądowych, Urząd jednoznacznie przesądził, iż wykonawcy zagraniczni mający siedzibę w kraju, w którym z uwagi na COVID-19 nie wydaje się dokumentów wymaganych dla wykazania braku podstaw do wykluczenia z postępowania, mogą przedkładać odpowiednie oświadczenia złożone przed notariuszem lub przed organem sądowym, administracyjnym albo organem samorządu zawodowego lub gospodarczego właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania wykonawcy lub miejsce zamieszkania tej osoby.

 

Jednocześnie UZP wskazał, iż w celu zachowania zasady równego traktowania wykonawców możliwość zastąpienia dokumentów oświadczeniami zastosowanie znajdzie również do wykonawców krajowych.

 

Podkreślono, że w celu oceny dopuszczalności zastąpienia dokumentu oświadczeniem wykonawcy, na zasadach wskazanych powyżej, wymagane jest ustalenie przez zamawiającego i wykazanie przez wykonawcę, że zaistniałe w związku z pandemią COVID-19 okoliczności skutkują obiektywnie brakiem możliwości uzyskania wymaganego dokumentu przez wykonawcę. Każdy przypadek wymaga indywidualnego ustalenia czy wykonawca rzeczywiście nie mógł uzyskać konkretnego dokumentu w danym urzędzie lub instytucji z przyczyn wywołanych przez pandemię COVID-19.

 

Stanowisko to wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wykonawców, którzy w związku z pandemią mogli doznawać trudności w pozyskiwaniu dokumentów, gdyż instytucje zobowiązane do ich wydawania pracowały w ograniczonym trybie. Wszelkie działania mające na celu poprawę sytuacji wykonawców starających się o udzielenie zamówienia publicznego w okresie pandemii należy ocenić jednoznacznie pozytywnie.