Miesiąc: listopad 2023

W związku z licznymi przypadkami opóźnień w zapłacie wynagrodzeń należnych podwykonawcom zamówień publicznych, co powodowało de facto konieczność przejściowego finansowania nawet dużych inwestycji publicznych przez małych i średnich przedsiębiorców, ustawodawca zdecydował się ustawowo uregulować maksymalny termin wypłaty wynagrodzenia na rzecz podwykonawców zamówień publicznych.

I tak, stosownie do art 464 ust 2 aktualnie obowiązującej ustawy Prawo zamówień publicznych:
„Termin zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy, przewidziany w umowie o podwykonawstwo, nie może być dłuższy niż 30 dni od dnia doręczenia wykonawcy, podwykonawcy lub dalszemu podwykonawcy faktury lub rachunku.”

Przepis ten zdążył już na stałe zagościć w świadomości wykonawców i podwykonawców inwestycji publicznych. Sytuacje, w których umowa podwykonawcza wprost wskazuje termin płatności wynagrodzenia dłuższy niż 30 dni zdarzają się wyjątkowo rzadko.

Nie oznacza to jednak, że wykonawcy nie próbują w pewien sposób obchodzić wskazanego terminu zapłaty wynagrodzenia na rzecz podwykonawców. Tytułem przykładu można wskazać tu pojawiające się w projektach umów podwykonawczych postanowienie, zgodnie z którym za datę zapłaty wynagrodzenia uznawana jest data obciążenia rachunku bankowego wykonawcy.

Tego rodzaju uregulowanie stanowi odstępstwo od generalnej zasady wywiedzionej z art 454 Kodeksu cywilnego w zw. z art 63c ustawy Prawo bankowe, zgodnie z którą za moment zapłaty dokonanej przelewem bankowym uznaje się moment zaksięgowania środków na rachunku bankowym wierzyciela. Przepisy te mają jednak charakter dyspozytywny, co oznacza, że zasada ta może zostać zmieniona wolą stron zawierających umowę (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1995 r., sygn. akt III CZP 164/94).

Konsekwencją wprowadzenia do umowy podwykonawczej postanowienia, zgodnie z którym za datę zapłaty wynagrodzenia uznawana jest data obciążenia rachunku bankowego wykonawcy, może okazać się faktyczne wydłużenie terminu uzyskania przez podwykonawcę należnych mu środków finansowych, biorąc pod uwagę przerwy weekendowe oraz ewentualne przerwy techniczne, nawet o kilka dni.

Należy jednak zaznaczyć, że część zamawiających uznaje tego typu postanowienia umowne za dopuszczalne w świetle uregulowania art 464 ust 2 pzp. Zamawiający podnoszą, że wskazany przepis nie zabrania stronom dowolnie kształtować momentu, który uznają za chwilę spełnienia świadczenia. Część zamawiających wskazuje jednak, że istotny w tej materii jest cel przepisu, a jest nim zagwarantowanie podwykonawcom możliwości faktycznego dysponowania środkami finansowymi w terminie 30 dni od daty doręczenia faktury lub rachunku. W ich opinii komentowane postanowienie umowne tego celu nie realizuje.

Wątpliwości w tej materii pozostają o tyle istotne, że prowadzić mogą do obciążenia wykonawcy przez zamawiającego karą umowną za brak doprowadzenia umowy do zgodności z pzp. Celem wyeliminowanie ryzyka otrzymania sprzeciwu wobec realizacji prac przez danego podwykonawcę i poniesienia konsekwencji finansowych wykonawcy powinni każdorazowo rozważyć modyfikowanie w zawieranych umowach ogólnych zasad prawa dotyczących chwili spełnienia świadczenia pieniężnego.

Procesowe dochodzenie odszkodowań za szkodę wyrządzoną wskutek błędu medycznego wiąże się z szeregiem niedogodności. Stres, długi czas trwania, wysokie koszty – wszystko to sprawia, iż uzasadnione może być sięgnięcie do pozasądowego trybu postępowania. W tym zaś zakresie w ostatnim czasie doszło do nowelizacji, która fundamentalnie zmieniła alternatywny tryb dochodzenia odszkodowań za błąd medyczny.

Chodzi o nowelizację ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta („Nowelizacja”), która weszła w życie 06 września 2023 r. Na jej mocy, w miejsce dotychczasowego postępowania przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, wprowadzono wypłaty rekompensat z Funduszu Kompensacyjnego przy Rzeczniku Praw Pacjenta („RPP”). Nowy tryb postępowania ma zastosowanie do zdarzeń medycznych, zdefiniowanych w art. 3 ust. 1 pkt 11 ww. ustawy, do których doszło w szpitalach, jako jedynych podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych, do których ma on zastosowanie.

Pacjent, chcąc skorzystać z tego trybu, musi złożyć do RPP wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego, w którym należy m.in. opisać stan faktyczny oraz wskazać do jakiego rodzaju zdarzenia medycznego jego zdaniem doszło. Wniosek podlega opłacie w wysokości 300 zł, która zostanie zwrócona w razie przyznania świadczenia.

W terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania wniosku działający przy RPP specjalny zespół wydaje opinię w przedmiocie wystąpienia zdarzenia medycznego i jego skutków. Jeśli do zdarzenia medycznego doszło, RPP wyda decyzję administracyjną w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego. Ustawa wskazuje widełki, określające wysokość świadczenia kompensacyjnego (od 2 000 do 200.000 zł), w zależności od rodzaju zdarzenia medycznego, które w danej sprawie miało miejsce. Przyjęcie świadczenia następuje w drodze złożenia oświadczenia i jest równoznaczne ze zrzeczeniem się wszelkich roszczeń mogących wynikać ze zdarzenia medycznego, jednak w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku.

Wprowadzony Nowelizacją model upraszcza całą procedurę postępowania po stronie wnioskodawcy, który inaczej niż powód w postępowaniu cywilnym, nie musi wykazywać winy szpitala (lekarza), wysokości poniesionej szkody oraz związku przyczynowego, a jedynie wskazać, iż jego zdaniem doszło do zdarzenia medycznego w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ. Wypłata rekompensaty przyznanej w decyzji administracyjnej będzie następowała z utworzonego specjalnie na ten cel Funduszu Kompensacyjnego przy RPP (odpis dla funduszu ma wynosić do 0,04% planowanych przychodów ze składek zdrowotnych określonych w planie finansowym NFZ), nie zaś ze środków szpitala.

Podsumowując, wprowadzona Nowelizacją uproszczona procedura dochodzenia rekompensat przez pacjentów prezentuje się obiecująco, jednak dopiero jej funkcjonowanie w praktyce pokaże czy i w jakim zakresie nowe rozwiązania przyniosą pozytywne efekty zarówno dla pacjentów jak i szpitali.

W dniu 5 października 2023 roku, weszła w życie ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1933), dokonująca szeregu istotnych zmian m.in. w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego („Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego” lub „Ustawa”). Przedmiotowa nowelizacja Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, poza pewnymi regulacjami ułatwiającymi obrót nieruchomościami rolnymi (m.in. rozszerzenie definicji „osoby bliskiej”, czy też wyłączenie stosowania Ustawy do nieruchomości rolnych, w których powierzchnia użytków rolnych jest mniejsza niż 0,3 ha), wprowadziła szereg unormowań, które w sposób istotny wpływać będą na transakcje M&A.

Po pierwsze, nowelizacja wprowadziła nową regulację, zgodnie z którą Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa (KOWR), przysługuje prawo pierwokupu udziałów i akcji w spółce dominującej w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych, która posiada udziały lub akcje w spółce kapitałowej (tj. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w prostej spółce akcyjnej oraz w spółce akcyjnej), która to spółka kapitałowa jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha.

Należy podkreślić, że zgodnie z treścią nowelizacji, KOWR, przed nabyciem udziałów i akcji w ww. spółce dominującej, przysługuje prawo przeglądania ksiąg i dokumentów ww. spółki dominującej oraz żądania od tej spółki informacji dotyczących obciążeń i zobowiązań nieujętych w księgach i dokumentach. Uzyskane przez KOWR informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy z o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Nie ulega wątpliwości, iż wskazane nowe uprawnienie KOWR dotyczące prawa pierwokupu udziałów i akcji w spółce dominującej, istotnie wpłynie zarówno na zakres badania due diligence, jak i na samą strukturę transakcji związanych z nabywaniem udziałów lub akcji w spółkach kapitałowych.

Należy jednocześnie wskazać, iż zgodnie z ww. nowelizacją Ustawy, ww. uprawnienie KOWR dotyczące prawa pierwokupu akcji, nie będzie miało zastosowania w przypadku zbywania (sprzedaży) akcji spółek, których akcje są dopuszczone do obrotu zorganizowanego w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Niemniej jednak, podkreślić należy, iż przedmiotowa nowelizacja wprowadza prawo pierwokupu przysługujące KOWR w przypadku zbywania akcji lub udziałów w spółce dominującej (np. typu HoldCo) której akcje nie są dopuszczone do obrotu zorganizowanego, ale która posiada akcje w spółce, której akcje są dopuszczone do obrotu zorganizowanego, będącej właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha.

Jest to bardzo doniosła zmiana, która w sposób istotny wpłynie na struktury transakcji dotyczące pośredniego obrotu akcjami spółek, których akcje są dopuszczone do obrotu zorganizowanego w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Inną bardzo istotną nową regulacją wprowadzoną do treści Ustawy, jest unormowanie, zgodnie z którym, w przypadku nabycia udziałów lub akcji w ww. spółce dominującej (tj. spółce która posiada udziały lub akcje w spółce kapitałowej, która to spółka kapitałowa jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha) – które to nabycie następuje m.in. wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży lub w wyniku jednostronnej czynności prawnej lub w wyniku innej czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego – KOWR przysługuje prawo złożenia oświadczenia o nabyciu tych akcji lub udziałów w spółce dominującej, za zapłatą ich ceny.

Należy podkreślić, iż ww. uprawnienie (tj. prawo do złożenia oświadczenia o nabyciu akcji lub udziałów w spółce dominującej, za zapłatą ich ceny) przysługuje KOWR także w przypadku nabycia udziałów lub akcji w spółce dominującej, w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego w ww. spółce dominującej.

W wyżej opisanych przypadkach, KOWR, przed nabyciem udziałów i akcji w ww. spółce dominującej, przysługuje prawo przeglądania ksiąg i dokumentów ww. spółki dominującej oraz żądania od tej spółki informacji dotyczących obciążeń i zobowiązań nieujętych w księgach i dokumentach.

Nie ulega wątpliwości, iż szerokie spektrum wprowadzonych zmian do Ustawy, istotnie wpłynie na charakter oraz zakres czynności w ramach transakcji M&A, w tym na zakres badania due diligence oraz na zakres i kształt dokumentacji transakcyjnej (która, jeśli miałoby to zastosowanie w danym przypadku, winna m.in. uwzględniać uprawniania KOWR w przypadku rozporządzania udziałami (akcjami) ww. spółki dominującej).

Powyższe komentarze dotyczą jedynie wybranych aspektów nowelizacji Ustawy (w tym wybranych aspektów problematyki opisanej powyżej), wpływających na strukturę transakcji M&A. Kancelaria będzie informowała o dalszych praktycznych aspektach ww. nowelizacji i jej wpływu na rynek transakcyjny.